Dlaczego wymowa w języku francuskim jest istotna?

Może zadajesz sobie pytanie: po co poświęcać czas i wkładać wysiłek w naukę poprawnej wymowy języka francuskiego? A w ogóle co to znaczy „poprawna wymowa”? Co w tym złego, że coś przekręcę? Czy nie wystarczy po prostu się porozumieć?

Wszystko przez francuskie samogłoski

Poprawna wymowa w języku francuskim zależy zasadniczo od prawidłowej wymowy francuskich samogłosek, ponieważ spółgłoski w językach polskim i francuskim brzmią praktycznie identycznie. Wyjątkiem jest tu tzw. „paryskie r”, ale sposób jego wymawiania nie wpływa na rozumienie wyrazów, w których ono występuje. Zresztą w niektórych regionach Francji „r” jest wymawiane podobnie jak w języku polskim. Dlatego tytuł tego artykułu powinien właściwie brzmieć: „Dlaczego wymowa francuskich samogłosek jest istotna?”

Co ma wymowa do francuskiej gramatyki?

Wyobraź sobie, że próbujesz nauczyć Hiszpana prawidłowej wymowy polskich wyrazów „bus” i „wóz”. Nie będzie to łatwe, ponieważ dla Hiszpana „b” i „w” brzmią tak samo. W efekcie, póki nie nauczy się odróżniać słuchowo obu tych spółgłosek i nie opanuje ich prawidłowej wymowy, „wóz albo przewóz” będzie słyszał i wymawiał: „bus albo przebus” lub „wus alwo przewus”.

Przykład ten dotyczy spółgłosek w języku hiszpańskim, ale analogiczna sytuacja zachodzi, gdy Polakom przychodzi zmierzyć się z wymową francuskich samogłosek, które nie występują w języku polskim, a których nieprawidłowa wymowa może zmieniać znaczenie francuskich wyrazów! Np. w zaimkach wskazujących ce – ces – ceux

występują 3 różne francuskie „warianty e”:

• ce film – ten film
• ces films – te filmy
• ceux réalisés par Luc Besson – te zrealizowane przez Luca Besson

Różnica w wymowie między tymi 3 „wariantami e” nie jest od razu oczywista dla Polaków,  ponieważ w języku polskim występuje tylko jeden „wariant e”. Z tego powodu będą oni mieli tendencję do wymawiania ww. 3 „wariantów francuskiego e” w sposób podobny lub niewiele różniący się od polskiego „e”, a więc niewystarczająco precyzyjnie, żeby prawidłowo różnicować 3 formy gramatyczno-znaczeniowe w 3 przykładach powyżej.

Jeżeli nie jesteś tego świadomy•a lub nie różnicujesz prawidłowo w mowie ww. 3 „wariantów e”, to – nawet jeżeli doskonale znasz reguły gramatyczne wyjaśniające użycie zaimków ce – ces – ceux – będziesz je wszystkie wymawiać podobnie, czyli nie będzie „słychać”, którego z  nich użyłe•a•ś (!), albo będziesz np. wymawiać „ces” zamiast „ce” lub odwrotnie. W rezultacie, kiedy będziesz chciał•a powiedzieć np. „Ce film est drôle” („Ten film jest zabawny”), Twój rozmówca „usłyszy” „Ces films est drôle” (Te filmy jest zabawny).

Podobne przykłady można mnożyć…

W tym momencie nasuwa się pytanie retoryczne: czy nie szkoda czasu i wysiłku wkładanego w naukę francuskiej gramatyki, jeśli nie idzie za tym nauka prawidłowej wymowy w tym języku? Wierzę w to, że pragniesz, by wszystkie subtelności gramatyczne, które opanowałe•a•ś, wybrzmiały w Twojej mowie, i tym samym, by Twoje intencje komunikacyjne zostały prawidłowo wyrażone i zrozumiane przez Twojego rozmówcę.

3 wyrazy w 1: czy to się opłaca?

Kolejny przykład: jeśli wymówimy „ma soeur” – moja siostra jako „ma ser”, rozmówca usłyszy „ma serre” – moja szklarnia / mój szpon. Tutaj nie chodzi już o gramatykę, tylko o zwykłe różnicowanie odmiennych wyrazów!

Dzięki kontekstowi językowemu i/lub sytuacyjnemu, Twój rozmówca może – mimo Twojej nieprawidłowej wymowy – zrozumieć Twoje intencje zawarte w wypowiedzi. Jeżeli np. ktoś Cię spyta, czy masz rodzeństwo, a Ty – zamiast powiedzieć „J’ai une soeur” – Mam siostrę – wymówisz „J’ai une serre” – Mam szklarnię / Mam szpon, to z pewnością domyśli się, co masz na myśli.

Naturalnie zabawne sytuacje i nieporozumienia są wpisane w proces przyswajania języka obcego, ale pragniesz przede wszystkim porozumieć się i poprawnie wyrażać Twoje intencje, a nie na każdym kroku rozśmieszać lub wprawiać w konsternację Twojego francuskojęzycznego rozmówcę, prawda? 🙂

Wniosek nasuwa się sam: poznając nowe francuskie słowo, warto znać zasady francuskiej wymowy, żeby od razu przyswoić jego prawidłowe brzmienie. W przeciwnym razie istnieje ryzyko, że zakomunikujesz Twojemu rozmówcy coś zupełnie innego od tego, co zamierzałeś…

Międzynarodowy alfabet fonetyczny – czy warto się go uczyć?

W prawidłowym „odczytywaniu” wymowy pomaga m. in. znajomość symboli międzynarodowego alfabetu fonetycznego (API), za pomocą których wymowa każdego wyrazu jest zapisywana w większości słowników online. Jednak warunkiem poprawnego odczytywania tych symboli jest przyswojenie prawidłowej wymowy dźwięków, którym te symbole odpowiadają.

Przykłady z lekcji wzięte

Poniżej zebrałam wybrane błędy wymowy, popełnione przez uczniów na moich lekcjach, które zmieniły sens  wypowiedzi. Błędy te wystąpiły u osób na różnych poziomach zaawansowania językowego.

Przykład 1

Nieprawidłowa (zbyt otwarta) wymowa niewystępującego w języku polskim „e niemego” [ə] uniemożliwia odróżnienie w mowie liczby pojedynczej (le) od mnogiej (les).

Przykłady 2

Analogiczny błąd wymowy sprawia, że nie słychać różnicy między czasem teraźniejszym a przeszłym (a) oraz między czasami imparfait i passé composé (b).

Przykłady 3

Tutaj nieprawidłowa wymowa samogłoski [ə], w „je”, „se”, „de” i jeter radykalnie zmienia znaczenie wypowiedzi.

Przykłady 4

Źródłem ww. błędów wymowy jest tym razem niepoprawna wymowa niewystępującego w języku polskim dźwięku samogłoskowego [œ] w wyrazach „soeur” i „coeur”.

Przykład 5

Przyczyną zmiany znaczenia wypowiedzi jest niepoprawna wymowa niewystępującego w polskim systemie samogłoskowym dźwięku [ø] w wyrazie „oeufs”.

Przykłady 6

Dwa powyższe przykłady obrazują z kolei, jak istotne jest wyćwiczenie różnicy w wymowie francuskich samogłosek nosowych [ɔ̃] (lewa kolumna) i [ɑ̃] (prawa kolumna).

Przykłady 7

Znaczenie wypowiedzi może również zmienić niepoprawna wymowa francuskiego „o zamkniętego”.

Przykłady 8

Im więcej sąsiadujących ze sobą francuskich „wariantów e” (punkty a, b, c) lub innych „problematycznych” samogłosek (punkty d, e), tj. niewystępujących w języku polskim i nieopanowanych w wystarczającym stopniu, tym większe jest prawdopodobieństwo popełnienia błędu wymowy, które zmieni znaczenie wypowiedzi.

Jak Cię słyszą, tak Cię piszą…

Niestaranna wymowa nie tylko może zmieniać znaczenie wyrazów i wypowiedzi.

1) Powtarzające się błędy wymowy zawsze obniżają walory estetyczne języka francuskiego. A przecież wiele osób, świadomie wybierających język francuski jako język obcy, czyni to z racji pięknego brzmienia tego języka! Nawet jeżeli niepoprawna wymowa nie zawsze wpływa na skuteczność komunikacyjną, to nierozróżnianie w mowie francuskich „wariantów e” lub niedopracowana wymowa innych, typowo francuskich samogłosek (jak [y] w „tu”, czy „o zamkniętego”), sprawia, że język francuski nie ma „reliefu fonetycznego”, brzmi „płasko”, ponieważ nie słychać w nim całej różnorodności dźwięków samogłoskowych, tak charakterystycznych dla języka francuskiego.

2) Systematycznie powtarzające się błędy wymowy sprawiają wrażenie, jakby poziom Twojego francuskiego był niższy od poziomu, który faktycznie opanowałeś. A przypuszczam, że pragniesz, by Twój rozmówca właściwie ocenił i docenił Twój rzeczywisty poziom języka francuskiego. Poprawna wymowa pomoże Ci budować profesjonalny wizerunek w oczach klientów lub partnerów biznesowych oraz zyskać większą pewność siebie, a także uchroni Cię od gaf, niezręcznych lapsusów i nieporozumień. W tym miejscu przypomnę, że poprawność wymowy w języku francuskim wpływa na ocenę z części ustnej na maturze lub egzaminach DELF i DALF. Sprawdź na stronie France Éducation International, wideo, min. 4:50 – 5:03 https://www.france-education-international.fr/actualites/lettre-fei/2022-10/delf-dalf-de-nouvelles-grilles-pour-une-evaluation-au-plus-pres-des-competences-des-candidats?langue=fr

Garść wniosków i uwag

Mam nadzieję, że przekonałam Cię do przykładania wagi do poprawnej wymowy w języku francuskim i do jej nauki.

Francuska wymowa może na początku wydawać się trudna, ale kiedy przyswoisz sobie jej zasady oraz opanujesz poprawną wymowę francuskich dźwięków samogłoskowych, nauka francuskiej wymowy może stać się zabawą z dźwiękami i ekscytującym wyzwaniem podczas Twojej przygody z językiem francuskim, zwłaszcza jeśli dodatkowo opanujesz transkrypcję fonetyczną. Znajomość zasad francuskiej wymowy to kapitał, który procentuje na każdym etapie nauki języka francuskiego. Trudno o większą satysfakcję i motywację, kiedy już na samym początku nauki z Twoich ust będzie wybrzmiewało całe bogactwo francuskich dźwięków samogłoskowych, które możesz szlifować na dalszych etapach nauki języka francuskiego, zamiast utrwalać błędne nawyki!

Wszystkiego, czego potrzebujesz do opanowania poprawnej wymowy w języku francuskim, to: świadomość jej znaczenia w nauce języka francuskiego, odpowiednia wiedza, motywacja do ćwiczeń i uważność w trakcie mówienia. Pamiętaj, że o poziomie Twojego francuskiego nie zawsze świadczy tempo mówienia, ale również poprawna wymowa, która – jak wykazałam – wpływa na poprawność gramatyczną i sens wypowiedzi. Nie pozwól, by nieprawidłowa wymowa zniweczyła wysiłek, jaki wkładasz w opanowanie francuskiej gramatyki i słownictwa.

I nie chodzi tutaj o osiągnięcie akcentu native speakera, chociaż i to – jak się okazuje – jest możliwe: wystarczy posłuchać Andrzeja Seweryna, który wytrwałą pracą doszedł praktycznie do perfekcyjnej francuskiej wymowy! Możesz go posłuchać tutaj: https://www.youtube.com/watch?v=WTLE06o4GsM&ab_channel=LimenDocs

Zasad wymowy w języku francuskim jest całkiem sporo, ale są one jasne, naprawdę działają i – w przeciwieństwie na przykład do języka angielskiego – wyjątków jest niewiele. Wiele osób uważa, że wymowa w języku francuskim jest trudniejsza niż w języku angielskim. Nic bardziej mylnego: opanowanie zasad prawidłowej wymowy w języku francuskim daje praktycznie 100% gwarancji, że poprawnie wymówisz/przeczytasz każdy nowy francuski wyraz, czego nie można powiedzieć o języku angielskim.